چجوری از کمالگرایی در کودکان جلوگیری کنیم؟
چجوری از کمالگرایی در کودکان جلوگیری کنیم؟ کمالگرایی یکی از خصیصه هایی محسوب می شود که شاید به خاطر سختگیری های بیش از حد خانواده ها، معلمان و یا دیگر افراد به وجود بیاید. این خصوصیت شاید بتواند در موفقیت تاثیرگذار باشد، اما در بسیاری از مواقع ممکن است باعث صدمات روحی در زندگی شود. در این مطلب از سایت چجوری قصد داریم راهکارهایی را عنوان کنیم که به کمک آنها بتوانید از کمالگرایی کودکان جلوگیری کنید.
منظور از کمالگرایی در کودکان چیست؟
در حد اعتدال، تلاش برای کمال از نظر اجتماعی قابل قبول و حتی قابل تحسین است. هر پدر و مادری به اینکه فرزندشان یک کارنامه‌ی درخشان به خانه بیاورد یا رکورد جدیدی را در تیم شنای خود ثبت کند می‌بالد.
بااین‌حال، زمانی که کمالگرایی به حد افراطی برسد، یک عامل خطر برای اضطراب، افسردگی، اختلال وسواس فکری- اجباری (OCD) و اختلالات تغذیه‌ای می‌شود. این مشکل همه‌گیر باعث ایجاد یک بحران سلامت روان برای کودکان در سراسر جهان شده است و دانستن اینکه چه موقعی رفتار کودک از مرز مفید به مضر عبور کرده ، بسیار مهم به نظر می رسد.
انواع کمالگرایی کودکان
کمالگرایی در کودکان ممکن است به ۳ شکل خود را نشان دهد. این اشکال عبارت‌اند از:
- کمال‌گرایان دیگر‌گرا: معیارهای غیر واقعی را برای افراد دیگر تعیین می‌کنند.
- کمال‌گرایان خودمحور: انتظارات غیر واقعی از خود دارند.
- کمال‌گرایان تجویز شده از نظر اجتماعی: این‌طور فکر می‌کنند که افراد دیگر مانند والدین یا مربیان انتظارات غیرواقعی از آنها دارند.
هر سه نوع کمالگرایی ممکن است برای سلامتی کودک مضر باشد.
دلایل کمالگرایی کودکان
کمالگرایی در کودکان دلایل متفاوتی دارد. مجموعه‌ای از این علت‌ها در کنار هم، کمالگرایی را در کودکان به‌وجود می‌آورد.
وجود مشکلات بیولوژیکی و ژنتیکی
تحقیقات سال 2015 میلادی نشان می‌دهد که کمالگرایی ممکن است برخی از بیماری‌های روانی مثل وسواس فکری‌عملی، اضطراب و افسردگی را نیز به همراه داشته باشد. از‌این‌رو روان‌شناسان بر این باورند که اختلال‌های بیولوژیکی نظیر کم یا زیادبودن برخی از مواد شیمیایی مغز ممکن است در بروز کمالگرایی در کودکان نقش داشته باشد.
رفتارهای پدرومادرها و شیوه‌ی تربیتی کودکان
اغلب پدران و مادران تلاش می‌کنند تا فرزندشان در مدرسه یا در هر موقعیت دیگری که در آن قرار می‌گیرد، بهترین باشد. این باور پدر و مادر باعث می‌شود کودک تصور کند که نباید اشتباه کند. فرزندان این پدر و مادرها از همان کودکی می‌آموزند که تنها زمانی تشویق خواهند شد که بدون اشکال رفتار کنند و هیچ اشتباهی مرتکب نشوند.
داشتن پدر یا مادر کمال‌گرا
پدرومادر کمال‌گرا به دو صورت می‌توانند کمالگرایی را در فرزندشان به‌وجود بیاورند. در حالت اول ممکن است ویژگی‌های ژنتیکی را به کودک انتقال دهند. در حالت دوم ممکن است با قراردادن معیارهای بسیار سخت‌گیرانه ویژگی کمالگرایی فرزندشان را تقویت کنند.
نشانه‌های کمالگرایی در کودکان
اگر نمی‌دانید فرزندتان کمال‌گرا هست یا نه، به این نشانهها توجه کنید:
- کودکان کمال‌گرا از خود و دیگران انتظارات زیاد و غیر‌منطقی دارند.
- خود‌‌انتقادگرند.
- با هر اشتباه کوچک و ساده‌ای دچار احساس شرمندگی می‌شوند.
- عمیقاً احساس بی‌کفایتی می‌کنند.
- اعتماد‌به‌نفس کمی دارند.
- به شدت نگرانند که مبادا مرتکب اشتباهی شوند و با کوچکترین اشتباه ممکن است کل کار را رها کنند.
- به انتقاد دیگران بسیار حساس‌اند.
- از انجام تکالیف دشوار دوری می‌کنند یا آنها را عقب می‌اندازند.
- اولویت‌بندی کارها برایشان دشوار است.
- نمی‌توانند به‌راحتی تصمیم‌گیری کنند.
- هنگامی که کمتر از توقع خود یا انتظار دیگران عمل می‌کنند، دچار مشکلات فیزیکی مثل سردرد یا دل‌درد می‌شوند.
کمالگرایی فراتر از میل به موفقیت است. معیارهایی که کودکان کمال‌گرا بر خود تحمیل می‌کنند، غیرواقعی و اغراق‌آمیز است. این کودکان ممکن است بترسند که معلمان یا پدرومادر‌شان از آنها ناامید شوند یا تصور کنند که کار آنها در سطح پایینی قرار دارد یا پر از ایراد است، در‌حالی‌که در واقعیت، این‌طور نیست.
وقتی کودک با کمالگرایی دست‌و‌پنجه نرم می‌کند، حتی کارهای کوچک نیز می‌توانند به مشکلی بزرگ تبدیل شوند.
روش‌های کمک به کودکان کمال‌گرا
اگر فرزندتان همه‌ی این نشانهها یا تعدادی از آنها را دارد، راهکارهای زیر می‌تواند به شما کمک کند:
- عشق، حمایت و احترام خود را بی‌قید و شرط به فرزندتان ارزانی کنید.
- تلاش کنید برنامه‌ی روزانه‌ی فرزندتان را ثابت نگه دارید. بهتر است بچه‌ها زمان خواب و بیداری مشخص، وعده‌های غذایی به‌موقع و برنامه‌ی تفریح منظمی داشته باشند.
- هرگز فرزندتان را با بچه‌های دیگر مقایسه نکنید.
- تلاش‌های فرزندتان را تشویق کنید و به او نشان دهید که تلاش مهم است و نباید نگران نتیجه باشد.
- هنگام گفت‌وگو با فرزندتان جملاتی مانند «عالی هستی!»، «بی‌نقصی!» یا «چقدر باهوشی!» را به کار نبرید.
- وقتی فرزندتان وحشت‌زده، نگران یا ناراحت است، او را سرزنش نکنید. برعکس به او آموزش دهید که هیجانات و احساس‌ها بخشی از وجود ما هستند و تجربه‌کردن این هیجانات بسیار طبیعی و حتی لازم است. مهم این است که بدانیم چگونه هیجانات خود- چه مثبت و چه منفی- را کنترل کنیم.
- فرزندتان را تشویق کنید که از احساسات و افکارش آگاه باشد. می‌توانید به او بگویید که احساسات و افکارش را بنویسد یا آنها را با فردی در میان بگذارد که به او اعتماد دارد.
- برای فرزندتان توضیح دهید واقع‌بینانه نیست که از خودش انتظار داشته باشد همه‌ی کارها را بدون هیچ عیب و نقصی انجام دهد.
- با فرزندتان درباره‌ی کمالگرایی و تفاوت آن با انجام‌دادن کامل و درست کارها گفت‌وگو کنید.
- با کمک یکدیگر اهداف و انتظارات واقع‌بینانه‌ای را تنظیم و هر هدف اصلی را به اهداف کوچک و دستیابی‌پذیر تقسیم کنید.
- با نشان‌دادن واکنش مثبت به شکست‌های فرزندتان، این پیام را به او منتقل کنید که در هر شرایط و موقعیتی دوستش دارید.
- افکار منفی فرزندتان به‌هنگام شکست را به چالش بکشید. برای مثال، در مقابل این جمله که «من همیشه می‌بازم!» موفقیت‌هایش را به او یادآوری کنید.
- هنگام رویارویی با شرایط سخت، با رفتار درست خودتان به فرزندتان نشان دهید که اشتباه‌کردن طبیعی است و مهم این است که از اشتباه‌ها درس بگیریم.
- فرزندتان را به خودگویی مثبت تشویق کنید. خودگویی به معنای گفت‌و‌گوی درونی فرد با خودش است.
- خودگویی مثبت برخلاف خودگویی منفی باعث می‌شود فرد در مورد خود و موقعیت سختی که در آن قرار گرفته حس بهتری داشته باشد.
- خودگویی مثبت فرد را به طرف توجه به مزیت‌ها و نکات مثبت موجود سوق می‌دهد و باعث می‌شود عزم خود را جزم کند و با نیرویی دوباره به سمت موفقیت پیش برود.
- مهارت‌های خود‌کنترلی را به فرزندتان آموزش دهید. این مهارت‌ها به توانایی کنترل هیجانات، افکار و رفتار در مقابل وسوسه‌ها و تکانه‌ها اشاره دارد.
کلام آخر
کمالگرایی در کودکان و بزرگ‌سالان باعث کاهش اعتماد به نفس و نرسیدن به اهداف مورد نظرشان می‌شود. برای اینکه از کمالگرایی در کودک پیشگیری کنید باید به او روش صحیح برخورد با شکست‌ها و موفقیت‌ها را یاد بدهید. در صورتی که فکر می‌کنید کمالگرایی زندگی فرزندتان را مختل کرده هم بهتر است او را نزد یک روان‌شناس کودک حرفه‌ای ببرید.
